Uut Zellum: waar boerenbedrijf en natuurbeheer hand in hand gaan

Dick Looman uit Zelhem is boer en natuurbeheerder. Een logische combinatie vindt hij zelf: “Wij willen duurzaam ondernemen met oog voor dieren, natuur en milieu, maar ook voor de boer en de lokale samenleving.“

Uut Zellum is een melkveebedrijf met ongeveer 100 koeien en nog een aantal kalfjes en pinken. Tot 1979 woonde en werkte de familie Looman op de allerlaatste dorpsboerderij in Zelhem, een klein gemengd bedrijf met koeien, varkens en kippen. Omdat ze wilden uitbreiden zijn ze verhuisd naar dit mooie plekje aan de rand van Zelhem. Trots vertelt Dick dat hij al de achtste generatie boer is. In 1750 is zijn eerste over-overgrootvader boer geworden en dit wordt sindsdien onafgebroken voortgezet.

Bloed kruipt waar het niet gaan kan

“Ik heb van kinds af aan meegewerkt op de boerderij. Ik heb de HAS (Hogere Agrarische School) gedaan in Dronten en heb toen een jaar of zeven, acht buiten de deur gewerkt. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en in 2001 ben ik gestopt met mijn baan om mee te werken op de boerderij. In 2005 heb ik het bedrijf van mijn ouders overgenomen. Mijn ouders van 88 en 82 jaar wonen nog in het voorhuis en zijn nog steeds betrokken bij het wel en wee van de boerderij. Tot drie jaar geleden werkte pa nog veel mee, maar omdat mijn moeder wat slechter ter been is geworden, is pa op zijn oude dag nog huisman geworden”, lacht Dick. “Ze zouden ook nergens anders willen wonen, ze genieten van hun leven hier. Zo voert pa nog steeds elke dag de kalfjes en de paarden.”

Dick woont met zijn vrouw Judith en hun twee zoons van 14 en 11 jaar in het achterhuis. Of de jongens ook boer willen worden weet hij niet. “Dat mogen ze zelf besluiten. Het zou natuurlijk wel mooi zijn maar voor zo’n grote beslissing zijn ze nu nog te jong. Judith werkt ook mee op de boerderij en is daarbij journaliste voor de agrarische sector. Verder werkt er nog een medewerker twee dagen in de week en hebben we momenteel een hele goede stagiaire, daarover mag ik beslist niet mopperen.”

Natuurinclusief boeren

We boeren natuurinclusief op ons bedrijf. Wij hebben kruidenrijk grasland en maken gebruik van natuurland. We gebruiken af en toe kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen voor het grasland. Dat is wel veel minder dan vroeger. Ook gebruiken we weinig tot geen antibiotica. Het welzijn van onze koeien vinden we belangrijk.“

“We proberen goed voor de bodem te zorgen door eigen maaisel en compost uit te rijden over het land. De mest uit de potstal, waar de koeien op strooisel liggen, wordt weer voeding voor de bodem om voer voor de koeien te kunnen verbouwen. Kringlooplandbouw noemen we dat

Natuurbeheerder voor bos, poelen heide en graanland

“Eigenlijk heb ik gewoon twee bedrijven, die in elkaar overlopen”, vertelt Dick. Ik ben voor Staatsbosbeheer natuurbeheerder voor zo’n 35 hectare natuurterrein. Dat gebied bestaat uit bos, heide, poelen en graanland. Dit natuurgraan combineren we met de voeding van de koeien en gebruiken dit als aanvullend krachtvoer voor extra energie.”

“Eens per jaar maaien we het natuurgebied. Daarvan krijgen we soms hooi, dat is mooi want dan is het voer voor de koeien. Materiaal wat niet geschikt is als voer voor de koeien, gebruiken we als bodembedekking in de potstal. Soms zitten er ook elzen en andere struiken tussen en is het te nat voor strooisel. Dan gebruiken we het materiaal uit het natuurgebied als organische grondverbeteraar voor het akkerland.”

Koeien naar buiten

We laten de koeien zoveel mogelijk buiten lopen. Het is wel afhankelijk van de warmte, daar kunnen koeien niet zo goed tegen. Ook als het te nat is kunnen ze niet naar buiten. Meestal gaan ze rond negen uur naar buiten, maar als het warm weer is gaan ze om elf uur weer naar binnen. Daar hebben we een sproeier ter verkoeling en dan gaan ze ’s nachts weer naar buiten. Dat gaat heel gemakkelijk, we spannen een lintje en daarlangs lopen ze netjes naar buiten.

Groen label

“De koeien worden twee keer per dag gemolken, om half zeven ’s ochtends en zes uur ‘s avonds. Ze kunnen in twee groepjes van 12 koeien gemolken worden, dus 24 per keer. Na 1 uurtje zijn ze allemaal gemolken. De melk van onze koeien wordt opgehaald door Friesland Campina en verkocht onder het Planet Proof keurmerk. Dat betekent dat er goed gelet wordt op dierenwelzijn, milieu en landschap. Het wordt ook streng getoetst en als je niet voldoet dan vlieg je eruit. Voor het Planet proof-keurmerk krijgen we een paar centen extra per liter, dat is fijn voor de hogere extra onkosten. We worden gewaardeerd voor de inspanning die we doen en waar we lol in hebben.“

Eigen vlees en kaas

“Sinds vijftien jaar verkopen we vleespakketten aan huis. Het vlees is van onze eigen koeien. Ze worden hier dichtbij in het dorp geslacht, bij Heinen. Het vlees is heel puur. Er wordt, behalve kruiden aan de hamburgers, niets aan toegevoegd. We verkopen dit in kleine diepgevroren vacuüm pakketjes van 350 gram.”

“Sinds anderhalf jaar brengen we ook een deel van de melk naar een collega-boer in de Betuwe die kaas maakt van onze eigen melk. Eens in de zoveel tijd rijden we dan naar de Betuwe om onze kaas op te halen. Die kaas is trouwens ook periodiek in de kaaswinkel in Zelhem te koop.”

Een kijkje in de stal

“Op speciale ophaaldagen kunnen mensen de bestelde vleespakketten en kaas ophalen. Wie wil kan dan gelijk een rondleiding krijgen over ons bedrijf. Mensen kunnen dan met eigen ogen zien hoe de dieren het bij ons hebben en hebben de mogelijkheid om even de kalfjes te aaien. Het is een lopend bedrijf en we laten gewoon zien hoe we het hier doen. Als bijvoorbeeld een koe ziek is dan laten we dat ook zien. Belangrijk is hoe wij met de dieren omgaan en dat willen we laten zien.”

In de avondschemering koeien op stal zetten

“Ik geniet het meeste van de plusmomenten. De geboorte van een kalfje is en blijft altijd bijzonder. Maar ik geniet vooral als ik in de ochtendmist de draad losmaak om de koeien naar buiten te laten gaan of als ik op een zomeravond in de schemer de koeien terugbreng naar de stal. Waar ik ook echt van geniet is de waardering die je krijgt van mensen. Het is een misverstand dat veel mensen denken dat boeren het alleen voor het geld doen. Als ze geld willen dan kunnen ze beter de boel verkopen. Boeren houden van de dieren, van de natuur en van deze manier van leven. Ik wil hier gewoon oud worden”, besluit Dick.